İç denetim ve yapılanma analizi, yeminli mali müşavirlerce yapılan denetim ve tasdik hizmetleri içerisindeki vergi denetimi altında yer alan bir uygulamadır. Günümüz iş dünyasında işletmelerin devamlılığını halihazırda etkileyen veya ileride etkileyebilecek birden fazla dış faktör sıralanabilir. Bunun yanında işletmelerin iç denetim, etik değerler, şeffaflık, yönetimde uyumluluk, kurumsal idare gibi konulara daha çok ehemmiyet vermeleri gerekmektedir.
İç denetimi, işletmelerin etkinliklerine değer kazandırmak ve katkı sunmak dolayısıyla hazırlanmış danışma, tarafsız ve bağımsız teminat sağlayan bir faaliyet olarak tanımlamak mümkündür. İç denetim, işletmenin gayelerini başarmasına yardımcı olmak için bu görevi ile idare ve kontrol devamlılığının aktifliğini değerlendirmek ve güçlendirmek ile risk idaresi gibi bilimsel ve sistemli düzeni olan bir fonksiyondur. Bu işlevleri ile iç denetim, belirtilen konularda işletmeye tarafsız ve bağımsız bir fikir sunar.
İşletmeler, varlıkları haricinde yatırımcılar, satıcılar, müşteriler, finans kuruluşları, kamu kurumları vb. açısından itimat edilme niteliklerini hiçbir zaman kaybetmemelidirler. Bunun için de yanlışlara karşı mücadele yerine yanlışları önleyebilme düşüncesi ile hareket etmeleri gerekmektedir. Bu anlamda işletmenin faaliyetlerini güçlendirmek ve işletmeye kıymet kazandırmak, objektif ve bağımsız bir danışmanlık ve teminat faaliyeti sağlamak, iç denetimin asıl hedefleri olarak sıralanabilir.
İç denetim, işletmenin hedeflerine varabilmesi için, risk yönetimi, kontrol, çok taraflı yönlendirme ve yönetme işlemlerinin devamlılığı hususundaki etkinliğini geliştirmek ve değerlendirmek amaçlarını güder. Bu açıdan bakıldığında iç denetim, işletmelerin halihazırdaki durumunu ortaya çıkararak farklı zamanlarda karşısına çıkabilecek rizikolara karşı daha öncesinde tedbir alabilmesine imkan vermektedir.
Günümüzde işletmelerin gücünü artırabilmek için, uzun süreçte hayatsal işleyişini oluşturmak ve rizikolardan etkilenmesini önlemek adına korunma çizgileri belirlemek ve meydana gelen oluşumu sistemsel şekle dönüştürmenin gerekliliği söz konusudur. Her bir işletmenin kendine özgü yapısı bulunduğu için, standart yöntemlere başvurarak sayılan problemlerin çözülmeye çalışılması, bazı hallerde eksiklik oluşturabilmektedir. Dolayısıyla iç denetim ve yapılanma analizi hizmetleri açısından işletmeleri değerlendirebilmek adına ilk önce fizibilite çalışmaları ile uygun olabilecek metotların seçilmesi bu anlamda büyük önem taşımaktadır.
İşletmelerin karar alma sürecinde daha hızlı ve esnek olmaları her anlamda avantaj sağladığı gibi rekabette de avantaj olarak geri dönmektedir. Bu anlamda işletmelerin içinde oldukları hali daha iyi kavramaları ve idare edebilmelerine katkı sağlayacak kalıcı ve güçlü faktör iç denetimdir. Aynı zamanda iç denetim ve yapılanma analizi hizmetlerini alan işletmelerin, bağımsız denetim konusunda riskinin oldukça aşağılara çekilmesi ve bu konuya ayrılacak zamandan da oldukça tasarruf edilmesi avantajları arasında öngörülmektedir.
İç denetim ve yapılanma analizi hizmetleri işletmeler bünyesinde birkaç değişik şekilde uygulanabilir. İşletmeye iç denetim departmanının kurulması yolu tercih edildiğinde öncelikle yasal prosedüre uygun bir yapılanma oluşturulabilmesi adına ilgili işletmeye uygun bir proje hazırlanır. Hazırlanan projeye istinaden iç denetim departmanının oluşumu neticelenir ve bu kapsamda danışmanlık ve teminat işlerini yerine getirmek üzere işletme bünyesinde hazır duruma gelmiş olur. Ayrıca kurulum sonrası ek değerlendirilmeler yapılması, alınan eğitimlerin yenilenmesi ve ek eğitimler verilmesi gibi faaliyetler de sürecin devamlılığı adına büyük önem taşımaktadır. İşletmeye eş kaynak veya dış kaynak yolu ile iç denetim hizmetinde ise, artık işletmeye iç denetim departmanı kurulmadan uzman kişilerin işletmeye yapacağı düzenli ziyaretlerle birlikte bir değerlendirmenin yapılması söz konusudur.
Anlatılanlar çerçevesinde iç denetim ve yapılanma analizi hizmetlerinin, işletmelerdeki risklerin ortaya çıkarılması, bunların değerlendirilmesi, bunlara ilişkin teklifler sunulması ve dönemsel oluşturulan parasal tabloların güvenilir olması ile işletme kararlarına ve mevzuatlara uyum göstermesinde oldukça önemli bir yeri bulunmaktadır.